همکاری محک و جایزه هوش مصنوعی برای تشخیص زودهنگام تومورهای مغزی کودکان

به گزارش صنایع نو، مراسم امضای تفاهم‌نامه همکاری میان موسسه خیریه محک و دبیرخانه جایزه سالانه هوش مصنوعی ایران امروز در بیمارستان محک برگزار شد. بر پایه این توافق، «چالش تشخیص خودکار ناهنجاری در تصاویر سیتیاسکن کودکان» به عنوان یکی از محورهای اصلی مسابقه در جایزه سالانه هوش مصنوعی ایران تعیین شده است. هدف از این همکاری، ارتقای تشخیص زودهنگام تومورهای مغزی در کودکان به منظور افزایش ایمنی و کاهش هزینه‌های درمانی است.

مسابقه سالانه هوش مصنوعی ایران (AAA) یک پلتفرم ملی با اهداف آموزشی، توسعه‌ای و شبکه‌سازی است که با هدف آشنایی علاقه‌مندان با فناوری‌های هوش مصنوعی، گسترش دانش و توانمندی‌ها، ایجاد شبکه‌ای از متخصصان و پرورش نیروی انسانی متخصص برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان پس از طی دوره‌های آموزشی، در رقابتی تیمی یا انفرادی به حل مسائل واقعی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی می‌پردازند.

در سومین دوره این مسابقه، پنج محور مختلف تعریف شده است که تشخیص تومورهای مغزی کودکان از طریق تحلیل تصاویر سیتیاسکن، یکی از موضوعات کلیدی آن به شمار می‌رود. بر اساس این تفاهم‌نامه، بیمارستان محک با در اختیار گذاشتن حجم قابل‌توجهی از داده‌های تصویربرداری شامل اسکن‌های مغزی طبیعی و مبتلایان به تومور، بستری مناسب برای توسعه الگوریتم‌های هوش مصنوعی فراهم خواهد کرد.

در این رقابت، شرکت‌کنندگان موظفند با استفاده از داده‌های ارائه‌شده توسط موسسه محک، مدل‌های هوش مصنوعی طراحی کنند که قادر به شناسایی ناهنجاری‌های مغزی در تصاویر سیتیاسکن باشند. دقت مدل‌های ارائه‌شده معیار اصلی ارزیابی و تعیین برنده مسابقه خواهد بود.

تشخیص زودهنگام تومورهای مغزی کودکان با کمک هوش مصنوعی

دکتر مرتضی اشرافی، مدیر مرکز تحقیقات سرطان کودکان محک، با اشاره به ضرورت رویکردی عملی و واقع‌بینانه در مواجهه با چالش‌های تشخیصی، نمونه‌ای عینی از پیامدهای منفی تأخیر یا خطای تشخیصی را بیان کرد. وی افزود: «این چالش تنها محدود به ایران نیست و در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در مناطق محروم که دسترسی به متخصصان محدود است، مشاهده می‌شود. تفسیر دقیق تصاویر سیتیاسکن مغز دشوار است و سرطان کودکان به دلیل نادر بودن، ممکن است در طول دوران فعالیت حرفه‌ای یک پزشک تنها چند بار مشاهده شود».

اشرافی خاطرنشان کرد: «ما به ابزاری نیاز داریم که همزمان با انجام سیتیاسکن، تصاویر را در سیستمی یکپارچه تحلیل کرده و به پزشک در تشخیص دقیق‌تر کمک کند تا بیماری نادیده گرفته نشود. این نیاز در مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار که دسترسی به متخصصان محدود است ضروری است».

وی توضیح داد که سیتیاسکن به دلیل سرعت بالا و هزینه کمتر در موارد اورژانسی اولویت دارد، اما تفسیر آن نسبت به MRI پیچیده‌تر است و به همین دلیل کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

مدیر مرکز تحقیقات سرطان کودکان محک تأکید کرد: «هدف ما تنها درمان کودکان مبتلا به سرطان نیست، بلکه ارتقای تشخیص زودهنگام تومورهای مغزی برای افزایش ایمنی و کاهش هزینه‌های درمانی است». وی افزود: «تشخیص زودهنگام حتی با اختلاف یک هفته می‌تواند پیش‌آگهی بیماران را به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای بهبود بخشد، شانس بقا را افزایش دهد، عوارض درمان را کاهش داده و هزینه‌ها را کم کند».

اشرافی در مورد نقش محک در این پروژه گفت: «محک به عنوان قلب تپنده این طرح، مجموعه‌ای ارزشمند از داده‌های سیتیاسکن بیماران را با رعایت کامل حریم خصوصی و ناشناس‌سازی در اختیار تیم‌های شرکت‌کننده قرار می‌دهد. حضور متخصصان رادیولوژیست و پاتولوژیست در محک، امکان برچسب‌گذاری دقیق این داده‌ها و تفکیک اسکن‌های طبیعی از موارد مرتبط با تومور مغزی را فراهم می‌کند». وی افزود که برنامه‌هایی برای استفاده از داده‌های مراکز درمانی دیگر از جمله مراکز تروما و درمان کودکان در دست اجرا است تا این چالش صرفاً محدود به سرطان نباشد.

جایزه سالانه هوش مصنوعی ایران: رویکردی عملیاتی و ملی

جلیل عسکری، دبیر جایزه سالانه هوش مصنوعی ایران، در مورد ویژگی‌های دور سوم این رویداد گفت: «شرکت‌کنندگان ابتدا در یک دوره آموزشی جامع هوش مصنوعی شرکت می‌کنند و سپس در قالب تیم‌های تخصصی روی مسائل واقعی صنعت کار می‌کنند». وی افزود: «دور سوم این جایزه با تغییرات مهمی همچون برگزاری رویدادهای استانی در ۱۰ استان کشور با هدف توسعه مشارکت ملی، ایجاد بخش بین‌الملل با همکاری وزارت امور خارجه و سازمان‌های جهانی مانند یونسکو، و تعریف پنج مسئله واقعی در حوزه‌های بانکداری، سلامت و سایر صنایع همراه است».

عسکری تأکید کرد: «ویژگی برجسته این جایزه، واقعی بودن مسائل آن است. تلاش شرکت‌کنندگان منجر به توسعه فناوری‌هایی می‌شود که قادر به حل مشکلات عینی کشور هستند. تمامی این مسائل تحت نظارت کمیته علمی طراحی و تدقیق می‌شوند تا شاخص‌ها و الزامات آن‌ها دقیقاً مبتنی بر نوع داده‌ها و حوزه کاربرد مشخص شوند».

هوش مصنوعی به عنوان سیستم کمک‌تصمیم‌گیری در درمان

آراسب احمدیان، مدیرعامل بیمارستان محک، بر اهمیت نقش هوش مصنوعی و تحول دیجیتال در حوزه درمان سرطان کودکان تأکید کرد و گفت: «موضوع هوش مصنوعی امروزه نه تنها یک روند جهانی، بلکه پاسخی راهبردی به نیازهای واقعی حوزه سلامت است». وی با اشاره به بیش از ۲۵ سال سابقه فعالیت بیمارستان محک، افزود: «این مرکز از سال ۱۳۸۵ به صورت منسجم بر اساس برنامه‌های راهبردی اداره می‌شود. در پنجمین برنامه استراتژیک بیمارستان، تحول دیجیتال به عنوان رویکرد اصلی و محور حرکت قرار گرفته است».

احمدیان به ظرفیت داده‌های ارزشمند بیمارستان محک اشاره کرد و گفت: «امروز می‌توانیم داده‌های یک مرکز فوق تخصصی سرطان کودکان را به گونه‌ای به اشتراک بگذاریم که به الگوریتم‌های هوش مصنوعی تبدیل شوند. این الگوریتم‌ها به تشخیص‌های دقیق‌تر کمک می‌کنند و هوش مصنوعی از این تشخیص‌ها می‌آموزد و به مرور تقویت می‌شود». وی افزود: «این مسیر، محور اصلی برنامه‌های آینده ماست و نمی‌توانیم نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم».

مدیرعامل محک در ادامه تأکید کرد: «هدف نهایی، بهره‌برداری از این الگوریتم‌ها در داخل بیمارستان برای تشخیص‌های سریع‌تر و دقیق‌تر است و در صورت موفقیت، امکان استفاده از این فناوری در سطح ملی و نرم‌افزارهای تصویربرداری سراسر کشور فراهم خواهد شد تا بیماران زودتر شناسایی و درمان شوند». وی همچنین توضیح داد که خروجی این سیستم هوش مصنوعی صرفاً به عنوان کمک‌تصمیم‌گیری برای پزشکان و تیم‌های تخصصی عمل می‌کند و تصمیم نهایی همواره بر عهده تیم درمان است.

حمایت معنوی یونسکو و اهمیت رعایت اصول اخلاقی

شکرچی، نماینده کمیسیون ملی یونسکو در ایران، با قدردانی از برگزارکنندگان این رویداد، به تشریح چرایی مشارکت یونسکو در این حوزه پرداخت. وی با اشاره به تصویب سند مهم «توصیه‌نامه اخلاق هوش مصنوعی» در سال ۲۰۲۱ در سازمان یونسکو، گفت: «این سند چارچوب علمی، فرهنگی و آموزشی برای توسعه هوش مصنوعی در سطح جهانی است که کشور ما نیز با برخی تحفظات به آن پیوسته است».

نماینده یونسکو در ایران تأکید کرد: «تحول دیجیتال فرصت‌های بی‌نظیری را به همراه دارد، اما باید با رعایت پنج اصل اساسی حقوق بشر، عدالت، شمول‌گرایی، شفافیت و پاسخگویی از پیامدهای منفی احتمالی آن جلوگیری کرد. حفاظت از گروه‌های آسیب‌پذیر، به ویژه کودکان، از اولویت‌های کمیسیون است». وی افزود: «حمایت از موسسه محک که سال‌ها در زمینه درمان و حمایت از کودکان مبتلا به سرطان فعالیت می‌کند، در چارچوب این اصول انجام می‌شود».

شکرچی همچنین به چالش شکاف دیجیتال اشاره کرد و یادآور شد: «یکی از دغدغه‌های مهم، دسترسی عادلانه و منصفانه به فناوری‌های نوین و استفاده شفاف از داده‌هاست. موفقیت در بهره‌برداری از فناوری‌های نوظهور، به همکاری میان‌رشته‌ای و رعایت اصول اخلاقی بستگی دارد». وی در ادامه بر اهمیت رعایت اصول امنیت و حریم خصوصی در استفاده از داده‌ها در حوزه درمان تأکید کرد و گفت: «به کارگیری داده‌ها دو مسئله اصلی امنیت و حریم شخصی را به همراه دارد و این اصول باید در تمامی مراحل درمان به دقت رعایت شود».

وی اظهار امیدواری کرد که راهکارهای طراحی‌شده برای این رویداد، اصول اخلاقی را به طور کامل مدنظر قرار دهند و در ارزیابی نهایی به تیم‌هایی که رعایت بیشتری از این معیارها داشته باشند، امتیاز بیشتری تعلق گیرد. نماینده یونسکو خاطرنشان کرد: «کمیسیون ملی تمایل دارد این رویدادها زمینه‌ای برای تقویت ارتباط میان اسناد بین‌المللی و زیست‌بوم فناوری کشور فراهم کنند و جایزه سالانه هوش مصنوعی فرصت بسیار ارزشمندی برای تقویت این ارتباطات است».

این گزارش حاکی است، این همکاری می‌تواند گامی مهم در جهت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای بهبود کیفیت تشخیص و درمان در حوزه سلامت کودکان باشد.